Overheid en politiek
Een flink deel van de kiezers heeft geen vertrouwen meer in de politiek. Dat is kort samengevat het probleem waar het Fortunisme ons mee heeft geconfronteerd. Zij hebben genoeg van politiek correct geneuzel, rituele rondedansen, ondoorzichtige compromissen, gemillimeter over tiende procentpunten en vooral van gebrek aan daadkracht. Want in de ogen van veel burgers loopt de politiek al jaren collectief heen om wat “gewone” burgers ervaren als “de echte problemen”.
Ons leven wordt voor een groot deel geregeld door instituties. Die instituties - het geheel van organisaties, instellingen, wetten en regelingen op een bepaald gebied, vinden we op vele terreinen. Van het onderwijs tot de gezondheidszorg, van de rechtspraak tot de arbeidsmarkt en van de financiële sector tot de energiesector.
Deskundigen voorspellen dat rond 2035 door automatisering en digitalisering meer dan 40% van alle bestaande banen verloren zal zijn gegaan. Dat heeft geleid tot utopische vergezichten van een toekomst waarin niemand meer hoeft te werken. Omgekeerd ook tot duistere visioenen van een wereld waarin een onderklasse structureel tot werkloosheid zal zijn gedoemd.
De meesten van ons zijn het erover eens dat wij nu voor complexe vraagstukken staan die groter zijn dan wij als mensheid ooit – of in ieder geval generaties lang – hebben meegemaakt. Denk aan de vluchtelingenproblematiek, de economische ongelijkheid, of de klimaatproblematiek
Tijdens en na afloop van mijn lezingen merk ik vaak dat veel mensen bang zijn voor wat de toekomst ons mogelijk zal brengen.
Minister Van Boxtel experimenteert al enige tijd met het elektronische paspoort, uitgerust met een chip met biometrische gegevens. Zo’n paspoort zou in principe volledig betrouwbare identificatie mogelijk maken. Niet alleen veel betrouwbaarder dan het papieren paspoort of rijbewijs, maar bovendien op afstand afleesbaar. Dit laatste biedt grote voordelen, zowel voor de overheid als voor het bedrijfsleven en de consument. Denk aan simpele en toch betrouwbare identificatie bij het kopen via het internet, of bij het aanvragen van uitkeringen, medische zorg, of vergunningen.
Er problemen die we alleen op wereldschaal kunnen oplossen. Ik denk dan aan klimaatverandering, of de oorlogen en spanningen in Afrika en in het Midden-Oosten, met de bijbehorende honger, armoede, ziekten en vluchtelingenstromen. En dan zijn er nog vele kleinere problemen die ook om een internationale aanpak vragen. Ik denk dan aan de eurocrisis, de Griekenland crisis en de vluchtelingen en asielzoekersproblematiek bijvoorbeeld.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 'beeldvorming in de media' tegenwoordig een belangrijke, zo niet de belangrijkste factor in ons stemgedrag is. De manier waarop de massamedia tegenwoordig werken, belemmert echter steeds meer het functioneren van de democratie.
Nederland wordt bestuurd door 10.000 mensen. Dit lijkt op een complottheorie, maar zo is het niet bedoeld. Deze 10.000 mensen zitten in de top van de ministeries, het bedrijfsleven, in de lobbyclubs daaromheen en de verschillende belangenorganisaties en overlegorganen in Nederland. In het onderwijs, de gezondheidszorg, de wetenschap, de energiesector, de luchtvaart en zo verder. Die 10.000 mensen kennen elkaar deels van de universiteiten waar ze hebben gestudeerd en deels omdat ze elkaar regelmatig tegen komen in overlegsituaties en netwerkbijeenkomsten.
Nog niet zo heel lang geleden was de dorpspomp de plek waar de laatste nieuwtjes en roddels werden uitgewisseld. En nog steeds zijn verjaardagsfeestjes, partijtjes en de koffieautomaat belangrijke informatiebronnen. Maar ook hier heeft het internet zaken veranderd. We communiceren steeds vaker via social media, blogs, op discussie sites, internetfora en andere digitale ontmoetingsplekken.
De nieuwe media moeten ongetwijfeld ook grote gevolgen gaan krijgen voor het functioneren van de democratie. Toch is het opmerkelijk dat daar nu nog maar zo weinig van te merken is. Natuurlijk zijn er al wel nieuwe ontwikkelingen, bijvoorbeeld de permanente (online) meningspeilingen, en zelfs zijn er al voorbeelden van online referenda en is er al geëxperimenteerd met stemmen via internet. Maar ICT zal ook het democratisch proces gaan veranderen. Mondige burgers willen nu eenmaal meer invloed op het beleid en als de techniek daarvoor beschikbaar komt, zullen ze deze ook willen gebruiken.
We zijn tegenwoordig dol op toekomstvoorspellingen. Ook bij de overheid. Regeren is immers vooruitzien. Eind juni mocht ik met meer dan 200 genodigden aanwezig zijn bij de officiële presentatie van de Verkenning Toekomst Volksgezondheid, in ambtelijk jargon de VTV-2014.
Kiezen en stemmen via internet? Ja, ik ben een warm voorstander van stemmen via internet. Ook al hebben we de stemcomputers weer vervangen door het rode potlood! Waarom? Niet alleen omdat het Gemakkelijker, Goedkoper en Juister is, dan de traditionele wijze van stemmen met een potlood of met de stemmachine. Maar vooral omdat het nieuwe mogelijkheden geeft om het democratisch proces weer bij de tijd te brengen. Laat ik beginnen met de praktische voordelen.
In een vorige blog heb ik betoogd dat we als samenleving behoefte hebben aan plekken waar we af en toe anoniem kunnen experimenteren met sociale normen en sociaal gedrag. In deze blog wil ik wat dieper ingaan op begrippen als anonimiteit en privacy.
In 1948 schreef George Orwell de meeslepende toekomstroman: 1984. In dat jaar zou de overheid alle burgers 24 uur per dag via tv-camera’s en af- luisterapparatuur in de gaten kunnen houden. Privacy bestond niet meer. De overheid zou in 1984 ook alle media beheersen. Via radio, tv, film, kranten, boeken en onderwijs beheerst de overheid de weergave van de werkelijkheid en zelfs die van het verleden. Voortdurend herschrijft de overheid in 1984 de geschiedenis en past zij deze aan de nieuwe weergave van de feiten aan.
In de vorige blogs hebben we het gehad over de niet-gevoerde privacydiscussie en over hoe Big Brother ons helpt. Iedere Nederlander is intussen al lang in duizenden gegevensbestanden opgenomen. In deze blog wil ik wat dieper ingaan op vier van de technieken waar we het hier over hebben.
Veel mensen denken dat de gemeentelijke democratie nog nauwelijks is veranderd door de komst van het internet. Uiterlijk is er misschien nog maar weinig veranderd, maar onder de oppervlakte al heel veel. Hier vijf manieren waarop ook de lokale democratie al wezenlijk is veranderd.
Op zoek naar een bijzondere en verrassende nieuwjaarsbijeenkomst?
Verder kijken dan uw scherm breed is?
laat u inspireren en boek hier
Peter van der Wel
rechtstreeks