Digitalisering levert dalende productiekosten op. Dankzij digitalisering kunnen we met steeds minder input van arbeid, grondstoffen en energie, steeds meer output in de vorm van steeds betere en steeds goedkopere producten leveren. Dat geldt voor alle sectoren die gedigitaliseerd raken. Van ziekenhuizen tot telefoonmaatschappijen en van maakindustrie tot transport.
Welvaartsgroei ongelijk verdeeld
Minder input van arbeid, betekent minder behoefte aan arbeid en minder vraag naar arbeid betekent een neerwaartse druk op de lonen. Dat verklaart waarom ondanks al die productiviteitsgroei de lonen de afgelopen decennia stagneerden en dat verklaart weer waarom de inkomensverdeling steeds schever is geworden.
Sociale onrust
Minder vraag naar arbeid verklaart ook waarom werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt steeds slechter is gaan betalen en waarom nu uiteindelijk ook de inkomens van de middengroepen onder druk zijn komen te staan. En dit verklaart ook de sociale onrust die we nu zien in de rijke westerse landen.
Gevaarlijk
Sociale onrust is gevaarlijk. Te veel onrust brengt onze samenleving en welvaart in gevaar. Helaas is er geen navigator die aan het roer staat en ons in veiliger vaarwater kan brengen. Integendeel zelfs, in sommige landen zijn nu populistische leiders aan de macht gekomen die wel zekerheid beloven, maar feitelijk alleen maar refereren aan een verleden dat niet meer terugkomt. Dat mogen we hopen ook, want we weten waar ‘eigen volk eerst’ uiteindelijk naar toe leidt. Handelsoorlogen (als het daar dan nog maar bij blijft) zijn uiteindelijk in ieders nadeel.
Herverdeling
Wat er moet gebeuren is een herverdeling van welvaart. Een herverdeling die overeenkomt met het rechtvaardigheidsgevoel zoals dat leeft in de samenleving.
Feiten, opvattingen en wensen
Interessant Amerikaans onderzoek bracht op dit punt schokkende zaken aan het licht. Er bestaat een groot verschil tussen de feitelijke, de veronderstelde en de wenselijke verschillen in rijkdom. Amerikanen van arm tot rijk zijn van mening dat de rijkdom in de VS te ongelijk is verdeeld. Ze vinden de inkomensverschillen in de VS veel groter dan wenselijk. Maar het schokkende is dat de werkelijkheid nog veel erger is dan wat ze denken. Ze verwachten bijvoorbeeld dat de rijke bovenlaag 100 keer zoveel verdient als de modale werknemer. Dat vinden ze niet acceptabel. Maar in werkelijkheid ligt het inkomen van de bovenlaag niet 100 maar 500 keer boven dat van een modale Amerikaan. De inkomensverschillen zijn dus nog veel groter dan ze veronderstellen.
Nederland
Iets soortgelijks geldt ook in ons land. De opvattingen over de juiste manier van berekenen verschillen, maar over één ding is men het wel eens. De vermogensverdeling in Nederland is extreem scheef, met een Gini coëfficiënt (de maatstaf voor ongelijkheid) van 0,98. De volgens economen meest optimale waarde zou ergens rond de 0,29 liggen.
Inkomensverschillen
Los van sociale onrust is dat een onwenselijke situatie. Want uit economisch onderzoek blijkt dat een samenleving met kleine inkomensverschillen doorgaans meer economische groei, een hoger geluksgevoel, minder criminaliteit en een betere gezondheidssituatie kent.
Geen automatisme
De markt zal niet vanzelf leiden tot de gewenste herverdeling. Ook de arbeidsmarkt en het politieke systeem zullen de zaak niet automatisch corrigeren. De machtshebbers zullen niet automatisch afstand willen doen van hun bevoorrechte positie. Daarvoor is meer nodig.
Strijd
Dat hebben we ook gezien na de eerste industriële revolutie. De opkomende arbeidersbeweging heeft toen via stakingen, vakbonden en politieke strijd een verbetering in de arbeidsomstandigheden en de lonen en salarissen afgedwongen. De machtshebbers waren toen ook zo verstandig om sociale rust ‘te kopen’. Tenslotte hebben ook de twee wereldoorlogen in hoge mate bijgedragen aan die inkomensherverdeling.
Bestaanszekerheid
Nu na de digitale revolutie is er een zelfde beweging nodig. Laat links en rechts, conservatief en progressief, arm en rijk, oud en jong zich samen tot doel stellen om de bestaansonzekerheid zoals die nu is ontstaan bij flexwerkers, ongeschoolden, ouderen en langdurig werklozen zo snel mogelijk uit de wereld te helpen.
Grote gelijkmaker
Laten we voorkomen dat er eerst weer een echte oorlog nodig is als ‘de grote gelijkmaker’.
Peter van der Wel 12017
PS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
