“We hebben paleolithische emoties, middeleeuwse instituties en goddelijke technologie.”
Met die ene zin vatte bioloog Edward O. Wilson al in 2009 samen waar de échte spanning van onze tijd ligt. En hij had gelijk. Misschien nog meer dan hij toen kon vermoeden.
Onze technologie is inmiddels sneller, slimmer en krachtiger dan ooit. Kunstmatige intelligentie ontwerpt andere systemen. Robots produceren zonder pauze. Zonne-energie en batterijen worden zo goedkoop dat energie op sommige momenten praktisch gratis is. De toekomst klopt niet meer aan. Ze staat midden in de kamer.
Toch reageren wij – als samenleving – nog steeds met een innerlijk besturingssysteem dat stamt uit de tijd van jagers en verzamelaars. Ons brein is gebouwd op schaarste, op angst voor verlies, op de noodzaak om te beschermen wat “van ons” is. Dat werkte uitstekend in een wereld van tekorten. Het werkt steeds slechter in een wereld van overvloed.
Daarbovenop staan onze instituties. Belastingen op arbeid. Regels die uitgaan van schaarse productie. Politieke systemen die langzaam bewegen, terwijl de technologische wereld in sprongen vooruitgaat. We besturen een hogesnelheidstrein met een stuurmechanisme uit de middeleeuwen.
Dat is waar de echte instabiliteit vandaan komt. Niet uit technologie als zodanig, maar uit de afwijkende snelheden van onze systemen. De ene laag versnelt exponentieel, de andere beweegt lineair, en een derde staat vrijwel stil.
We zitten inmiddels midden in die versnellende spiraal. De eerste signalen zijn er al: werk raakt losgekoppeld van productie, energie wordt overvloedig, AI verlaagt de kosten van bijna alles wat we bedenken of maken. Tegelijk nemen gevoelens van onzekerheid toe. Polarisatie groeit. Er ontstaat heimwee naar “vroeger”, alsof de toekomst door achteruit te lopen te stoppen is.
De echte vraag is niet of we deze ontwikkeling kunnen tegenhouden. Dat kunnen we niet. De vraag is of we sneller onze emoties en instituties kunnen moderniseren dan onze technologie blijft versnellen.
Dat vraagt niet alleen om nieuwe techniek, maar om nieuwe verhalen. Nieuwe ideeën over waarde. Over werk. Over bezit. Over wat het eigenlijk betekent om een betekenisvol leven te leiden in een wereld waarin schaarste niet langer het uitgangspunt is.
We zijn niet in gevaar omdat onze technologie zo machtig is.
We zijn in gevaar omdat we haar nog proberen te beheren met angst, regels en reflexen uit een ver verleden.
En precies daar ligt onze grootste opgave: niet om minder technologie te ontwikkelen, maar om menselijker systemen te ontwerpen die haar in goede banen leiden.
Peter van der Wel (12025)
PS: Ben je het eens met de boodschap van deze blog? (Re)post hem op de socials en/of stuur hem door naar een collega of vriend waarvan je denkt dat ze hem ook interessant zullen vinden! Kreeg je ’m zelf doorgestuurd? Abonneer je hier gratis op nieuwe blogs.
PPS: Reacties zijn welkom. Je kunt ze mailen naar mijn mailadres.