Deskundigen voorspellen dat rond 2035 door automatisering en digitalisering meer dan 40% van alle bestaande banen verloren zal zijn gegaan. Dat heeft geleid tot utopische vergezichten van een toekomst waarin niemand meer hoeft te werken. Omgekeerd ook tot duistere visioenen van een wereld waarin een onderklasse structureel tot werkloosheid zal zijn gedoemd.
De werkelijkheid zal natuurlijk veel genuanceerder zijn, maar waarom wordt hier in de politiek nauwelijks aandacht aan besteed? Waarom is men daar vooral bezig met de waan van de dag? Met een mogelijke Brexit? Of een niet bestaand immigratieprobleem?
Laten we daarom eens vier scenario’s voor de toekomst van het werk bespreken. Let wel: Dit zijn dus geen voorspellingen, maar scenario’s. Geen van deze scenario’s zal (waarschijnlijk) ooit werkelijkheid worden, maar samen geven ze een beeld van de mogelijke toekomsten. Zij bieden onze politici (en niet alleen hen) een duidelijk kader om te spreken over de wenselijke toekomst.
Big Tech
Het eerste scenario’s is de Big Tech economie. In dit scenario zien wij zelfrijdende auto’s, 3D-printers, virtual reality en nog vele andere nieuwe technologische mogelijkheden. Dit zal leiden tot dalende prijzen voor onze basisbehoeften; van energie tot vervoer, maar dat komt allemaal wel in handen van enkele grote Amerikaanse en Chinese techbedrijven. Europa en de Europese werknemers staan hier met lege handen.
Hyper-surveillance
IIn het tweede scenario zien we een wereld van hyper-surveillance, sensoren en algoritmes. In dit scenario zien we ook technologische vooruitgang, wellicht wat minder snel, maar we zien vooral een hyper-verbonden samenleving. Dit brengt ons bij een gig-economie, nauwkeurig op de wensen van burgers en consumenten afgestemd, met een eerlijk verdeelde economische groei, maar met veel kleine baantjes, opdrachtjes en ‘gigs’; en weinig baanzekerheid.
Exodus
Dan komen we bij het Exodus scenario. Een nieuwe economische crisis, groter dan 2008 leidt tot nog heftigere bezuinigingen, hoge werkloosheid en een algeheel verlies van vertrouwen in de beloften van de markt. Nieuwe kleinschalige economische samenwerkingsmodellen komen op. Coöperaties, broodfondsen, lokale munten, en buurt- en wijk initiatieven. Vakbonden en overheden proberen de aarzelende economie weer op gang te brengen, maar steeds meer mensen ontdekken de voordelen van zelfvoorzienend leven, ontspullen, en terug naar een sober maar gelukkig en gezond leven.
Empathie-economiee
Het vierde scenario beschrijft de mpathie-economie. Een toekomst van verantwoord rentmeesterschap. In dit scenario ontwikkelt de technologie zich verder, maar ook het bewustzijn van de mogelijke publieke gevaren daarvan. Techbedrijven zorgen voor nieuwe producten die ten dienste van de gehele samenleving staan. Digitalisering en automatisering ten dienste van werknemers en burgers. Een groot deel van het nationaal inkomen gaat naar sectoren als onderwijs, zorg en cultuur.
Waar is de politiek?
Zijn we hier klaar voor? Helaas niet. Elk van deze scenario’s zal onze samenleving ingrijpend veranderen, van onze manier van leven tot onze sociale vangnetten. Maar waar zijn de politici die onze wet- en regelgeving hierop zouden moeten aanpassen? Zij zijn er niet. Zij houden zich bezig met oppervlakkige debatten. Debatten die echt creatief denken en tijdige aanpassingen in de weg staan.
Onze politici zijn het er wel over eens dat nieuwe technologie een enorme impact zal hebben op onze samenleving. Ze zijn bezorgd maar ze hebben geen idee wat te doen. De angst overheerst, in plaats dat men probeert het eens te worden over de mogelijke en wenselijke scenario’s. Hoe te zorgen voor economische zekerheid voor allen? Hoe te zorgen voor werkzekerheid voor iedereen? Hoe te zorgen voor voldoende ruimte voor zorgtaken voor iedereen? Hoe te zorgen voor het upgraden van de vaardigheden die werknemers en burgers nodig zullen hebben om in deze nieuwe samenleving een volwaardige plek te kunnen krijgen?
Samen zoeken naar wenselijke scenario’s
Laat ons niet het hoofd op hol jagen door utopisten of doemdenkers. Laten wij samen zoeken naar wenselijke scenario’s, naar de wenselijke toekomst en naar de manier om daar te komen. De uitdaging is helder. De kansen zijn heel groot. Maar het is de hoogste tijd om aan het werk te gaan. Niet pas bij een volgend regeerakkoord, maar nu.
© Peter van der Wel (02019)
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
