Elke verandering begint altijd ergens. Achteraf blijkt die eerste verandering vaak de voorbode te zijn geweest van veel grotere veranderingen. Kleine groepen die als eerste experimenteerden met nieuwe zaken. Bedrijven die als eerste met een nieuw product op de markt kwamen. Opiniemakers die als eerste een nieuw standpunt innamen. Etc. Futurologen noemen die voorbodes, ‘zwakke signalen’.
Het vroeg onderkennen van zwakke signalen is een middel om tijdig het ombuigen van trends of zelfs het optreden van kantelpunten te kunnen zien aankomen. Dat geeft je als bedrijf een kennisvoorsprong op andere bedrijven. Of het stelt je als beleidsmaker in staat op tijd de noodzakelijk beleidsaanpassingen door te voeren.
Het probleem van zwakke signalen is echter dat ze zwak zijn en je pas achteraf kunt vaststellen of het echt de voorbodes waren van echte veranderingen. Wat zegt bijvoorbeeld de (tijdelijke?) populariteit van cryptomunten over komende veranderingen in het financiële systeem? Hoe invloedrijk worden nieuwe trends onder subculturen bij hun uitwerking op de massa? Bijvoorbeeld nieuwe vormen van body art, zoals onderhuidse implantaten. Zouden die misschien een voorbode zijn van de manier waarop in de toekomst digitale implantaten zoals chips en sensoren zullen aanslaan in de samenleving?
De voorspellende kracht van zwakke signalen is dus niet eenvoudig vast te stellen, maar als je zwakke signalen volgt, tekenen zich op een gegeven moment patronen en een samenhang af. Dat brengt je op ideeën over waar het mogelijk naartoe gaat.
Het leren (her)kennen van zwakke signalen en het leren beoordelen van die signalen op hun waarde is niet eenvoudig en vraagt training. Dit is het vakgebied van de trendwatchers en trendonderzoekers, maar ook als relatieve leek kun je dit ook best een beetje onder de knie krijgen.
Het begint met het leren onderkennen van zwakke signalen. Het volgende simpele testje kan hierbij behulpzaam zijn. Stel je hebt ergens een mogelijk nieuw verschijnsel gesignaleerd. Bespreek dit verschijnsel dan met je partner, of met vrienden of collega’s en kijk dan hoe zij reageren. Als zij er:
- lacherig over doen
- ontkennend over doen “zoiets kan niet. Dat zal nooit gebeuren. Dat is onmogelijk”
- door aan het denken zijn gezet.
- verbaasd over zijn
- nog nooit eerder van hadden gehoord
- niet over willen praten. Het is een taboe.
dan heb je een sterke aanwijzing dat je een zwak signaal te pakken hebt.
De volgende vraag is dan: waar vind je zwakke signalen? Er is een simpele vuistregel; veranderingen ontstaan zelden of nooit in het centrum, maar (bijna) altijd op plekken waar nog vrijheid bestaat, waar dissidente denkers, creativo’s en “onbesmette” jongeren de ruimte hebben om te experimenteren met nieuw gedrag en nieuwe ideeën. Dat betekent dat je overal kunt zoeken, maar dat je je antennes vooral moet richten op de ‘rafelranden’. Ik geef enkele voorbeelden:
- Kunst: Kunstenaars zijn meestal meer dan andere mensen bezig met vragen die het normale overstijgen. Ze hebben vaak een soort antenne voor nieuwe ontwikkelingen en voor zaken die wringen. Maar daarvoor zul je meestal niet bij de gevestigde grote namen moeten zijn. Beginnende en experimentele kunstenaars zijn meer geneigd om iets nieuws en schokkend te creëren. Dus: volg kunst, beeldende, geschreven of uitvoerende kunst. En vergeet vooral de straatkunst niet!
- Media: Kijk ook naar voor jou atypische media. Kijk naar de randmedia. Probeer je eigen gezellige bubbel te laten barsten. Lees ook eens tijdschriften die je normaal niet zou lezen. Volg interessante mensen in sociale media. Volg ook mensen waar je het niet mee eens bent. Luister naar podcasts en radio, kijk tv, lees kranten. Kijk dan vooral naar bladen, websites en posts “aan de rand”. Op dit moment zijn dat dan vooral sociale media zoals Insta en TikTok, maar volgend jaar kunnen dat al weer heel andere media zijn.
- Reizen is een uitstekende manier om zwakke signalen te signaleren. Ideeën verspreiden zich over de hele wereld en door te reizen kom je op voor jou vreemde plekken en uit je bubbel.
- Universiteiten en hogescholen: Studenten hebben daar nog de mogelijkheid om te creëren en innovatief te zijn voordat ze worden opgeslokt door bureaucratische grote organisaties en de sleur van dagelijks in de file staan naar hun werk. Universiteiten en hoge scholen zijn ook knooppunten voor innovatie. Ze doen onderzoek naar verschillende onderwerpen, hebben contacten over de hele wereld en er komen mensen uit allerlei culturen samen.
- Festivals, beurzen, tentoonstellingen, conferenties en seminars: Festivals zijn een soort culturele vrijplaatsen. Beurzen zijn plaatsen waar bedrijven naartoe gaan om hun nieuwe innovaties te tonen. Seminars zijn plekken waar mensen samen komen om hun beste ideeën te delen.
- Jongeren: Kinderen (en jongeren van alle leeftijden) bezien de wereld nog met verbazing. Ze zijn nog onbesmet. Wat zijn hun favoriete games en spelletjes, social media? Wat zijn hun nieuwe leermiddelen, hoe communiceren ze met hun vriendjes en vriendinnetjes? Denk ook eens aan speelgoedwinkels. Kijk ook eens naar wat ze bekijken op Youtube.
De volgende vraag is dan: wat moet ik met dat zwakke signaal? Eén zwak signaal zegt namelijk nog niet veel. Het is dan nog niet meer dan een incidentele observatie. Je moet daarom veel zwakke signalen verzamelen en vervolgens zul je deze signalen moeten analyseren. Wat je moet leren is het patroon te zien in de zwakke signalen.
Stel nu je hebt een aantal zwakke signalen gespotted. Voor de hand liggende vragen zijn dan:
• Zijn er veel vergelijkbare zwakke signalen?
• Zijn er overeenkomsten in de zwakke signalen?
• Zou er een opkomende grotere trend kunnen zijn waar de zwakke signalen op wijzen?
Dit is een precaire fase in je onderzoek. Je ziet het pas als je het doorhebt zou de beroemde filosoof JC uit Betondorp zeggen. Tegelijkertijd zie je alleen wat je wilt zien en wat je kunt zien. Hier kunnen al die denkfouten die we in eerdere blogs al zagen je parten spelen. Bekijk de afbeelding hieronder maar eens. Herken je dit patroon?
En bekijk nu deze afbeelding eens. Zie je hier het patroon?
De oplossing zie je hier
© Peter van der Wel (12020)
PS: Interessant? Stuur deze blog dan vooral door een collega of vriend! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
