Futurologen hebben een groot vermogen om ‘out of the box’ te denken. Ze zien bijvoorbeeld hoe de kosten van veel producten en diensten de afgelopen decennia fors gedaald zijn door de technologische ontwikkeling. Die ontwikkeling gaat door en versnelt zich steeds verder, zo menen sommigen. In wat voor heerlijke wereld komen we terecht als veel essentiële producten en diensten vrijwel niets meer kosten?
alles gratis?
Volgens de Amerikaanse futuroloog Peter Diamandis gaan we snel die kant op. In een prikkelend essay voorspelde hij onlangs dat de kosten van levensonderhoud dankzij technologische doorbraken zo spectaculair zullen dalen dat we op den duur nauwelijks nog geld nodig zullen hebben.
Nu al kan vrijwel iedereen zich een smartphone van enkele honderden euro’s permitteren. Met die smartphone kun je minstens net zoveel doen als met een hele serie losse apparaten en producten (CD-speler, video-recorder, spelcomputer, Tom-Tom, encyclopedie etcetera) die nog maar enkele decennia geleden samen vele tienduizenden euro’s kostten. Vergelijkbare ontwikkelingen gaan er komen op terreinen als energie (zonne-energie kost vrijwel niets meer), woningbouw (3-D printers printen straks complete gebouwen) en via diensten als Über.
‘technologisch socialisme’
Dankzij ‘technologisch socialisme’ en ‘demonetisering’ zullen alle bewoners van deze planeet er in de nabije toekomst zonder hoge inkomens toch een alleszins comfortabele levensstijl op na kunnen houden, zo meent hij. Het is daarom volgens Diamandis ook niet nodig om zoiets als een basisinkomen in te voeren. Waarom zou je mensen die door robotisering geen baan en geen inkomen meer hebben financieel ondersteunen als het leven vrijwel niets meer kost?
Über in de slums?
De Amerikaanse futuroloog voorziet een wereld waarin zelfs de allerarmsten in de slums van Calcutta of Lagos zich vrijwel gratis kunnen laten rondrijden dankzij Überachtige diensten. En hun kinderen zullen precies dezelfde toegang hebben tot de best denkbare opleidingen als de kinderen van miljardairs omdat straks alle kennis gratis beschikbaar is via internet. En dat zal dan ook gelden voor vrijwel gratis excellente gezondheidszorg.
politieke dimensie?
‘Out-of the box’-denken kan goed, nuttig en prikkelend zijn, maar hier slaat Diamandis de plank wat ons betreft grondig mis. Hij kijkt alleen naar de technologische ontwikkelingen en trekt die tot in het extreme door. De politieke dimensie ontbreekt echter geheel.
Ook als veel technologie, diensten en producten spectaculair goedkoper worden, komen ze niet direct binnen het bereik van de 1,25 miljard mensen die rond moeten zien te komen van minder dan een dollar per dag. En wat zou de bewoner van een roestige golfplaten hut in Egypte er aan hebben als hij vrijwel gratis kan worden rondgereden? Waarheen zou de rit gaan? Van de slum naar de voedselbank en via de waterput terug naar huis?
vooruitgang voor iedereen?
Het is rijkelijk naïef te veronderstellen dat de technologie geheel uit zichzelf voor een nieuw en beter soort socialisme zal zorgen. Zonder sturing en beleid wordt niet alles vanzelf beter, goedkoper en mooier en zeker niet voor iedereen. Denk aan de verrijking van de beruchte 1%. Ook nu – en misschien zelfs juist nu – de technologische ontwikkeling onze levens drastisch kan gaan veranderen, is sturing en herverdeling onmisbaar.
rechtvaardige verdeling
Denk bijvoorbeeld maar eens aan voedsel. Er is nu al meer dan genoeg voedsel op aarde om iedereen goed te eten te kunnen geven. Maar om de een of andere reden slagen we er niet in dit rechtvaardig te verdelen. Er zijn kennelijk andere krachten werkzaam, dan alleen de technologische. Dat gebrek aan aandacht voor de sociaal-culturele en de economisch- politieke dimensies doet afbreuk aan de geloofwaardigheid van de verder zeer inspirerende toekomstbeelden van Diamandis en zijn volgers. Jammer, want zijn ‘out of the box’-denken lijkt daarom meer op uit de bocht vliegen.
meer invloed dan u denkt
In mijn boek ‘Impact; hoe je meer invloed kunt hebben op de toekomst’ (uitgeverij Aspekt; Soesterberg) ga ik (samen met mijn coauteur Stefan Stroet) juist wel in op de sociaal-culturele en economisch-politieke dimensies. In dit boek laten wij zijn hoe Ieder mens veel meer mogelijkheden heeft dan hij of zij denkt om deze ontwikkelingen te beïnvloeden.
Hans Gertsen & Peter van der Wel © 02016
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
