Architecten hebben iets voor op ons futurologen. Zij creëren zelf de toekomst. Wat zij ontwerpen en bouwen, blijft meestal heel lang bestaan. Zo geven ze vorm aan, faciliteren of frustreren ze het gedrag van mensen tot ver in de toekomst, lang nadat de hypotheek is afgelost en lang nadat zij zelf misschien al lang dood en begraven zijn.
Andere tijden
Dat levert verplichtingen op naar allen die in de toekomst gebruik zullen maken van de objecten die zij als ontwerper hebben vormgegeven. Hoe zal die toekomst eruit gaan zien? We leven nu al in andere tijden dan pakweg 100 of zelfs 50 jaar terug.
De manier waarop wij tegenwoordig gebouwen verlichten, ventileren, beschermen, verwarmen, koelen en waarop wij ons verplaatsen, slapen, ontmoeten, recreëren, eten en ontlasten, ja bijna alles dus, is tegenwoordig anders dan vroeger. Zelfs de fysieke omgeving waarin wij tegenwoordig bouwen is veranderd. Onze winters worden steeds natter en warmer, onze zomers heter en droger. Waren airco’s vroeger een overbodige luxe, langzamerhand worden ze een noodzakelijkheid.
Nieuwe uitdaging
Die veranderingen zullen zich echter versneld doorzetten en dat maakt dat de toekomst niet kan worden geëxtrapoleerd uit het heden en zeker niet uit het verleden. Dit betekent een nieuwe uitdaging voor architecten en bouwers. Gebouwen dienen niet alleen te passen in het heden, maar ook in de mogelijk te verwachten toekomst. De vraag blijft hoe die toekomst er uit gaat zien?
Groei of juist krimp?
Gaan we naar nog meer groei toe of krijgen we juist een enorme terugval? Zal onze wereld totaal veranderen of blijft heel veel toch bij het oude? Krijgen we een toekomst met straks misschien extreem goedkope energie? Alles recyclebaar, alles extreem duurzaam? Met een blijvende extreem lage rentevoet? Met zeer langlevende mensen, die een leven lang blijven leren? Met een ‘homepitaal’ in plaats van een hospitaal?
Mens of machine
En wat is straks de rol van de menselijke architect? Wat kan een menselijke architect nog aan meerwaarde bieden tegenover de AI als ontwerper, (de ‘arti-tect’, of ‘archi-bot’) die straks als collega, concurrent, medewerker of assistent ook steeds beter, goedkoper, sneller, creatiever, veiliger of zelfs meer ‘toekomstproof’ kan ontwerpen?
Duurzame toekomst
Die meerwaarde is volgens mij gelegen in die toekomst. Architecten hebben enorm veel macht over en invloed op de toekomst. Daarmee hebben ze ook een enorme maatschappelijke verantwoordelijkheid tegenover de toekomstige generaties. De plicht om gebouwen en een gebouwde omgeving te ontwerpen en te bouwen die bijdragen aan een toekomst die wij allemaal wensen. Een duurzame toekomst, met vergroening, herstel van biodiversiteit en sociale rechtvaardigheid. Geen utopia, maar een eutopia. Een gegeven de weerbarstige werkelijkheid, onvolmaakte, maar wel veel betere plek dan de wereld waarin wij nu leven.
Vooruit denken in de tijd
Menselijke architecten hebben in hun opleiding geleerd vooruit te denken in de tijd. Hun objecten gaan lang mee. De gebouwen die ze ontwerpen en bouwen hebben een enorme impact op de sociale en openbare ruimte. De menselijke architect heeft ook geleerd om alle vaak tegengestelde belangen met elkaar in evenwicht te brengen in de te realiseren projecten.
Morele en ethische oordelen
Gebouwen die leefbaar, duurzaam, flexibel en betaalbaar zijn. Die bijdragen aan sociale cohesie en aan de noodzakelijke maatschappelijke transities. En daarmee aan de gewenste toekomst. Dat is een opdracht die je niet kunt delegeren aan een algoritme. Dit vraagt om morele en ethische oordelen die je niet kunt overlaten aan een machine. Dit vraagt om visie en durf. Dat alles gecombineerd met kennis van de toekomst.
Daarmee komen we toch weer bij de futurologen terug. Samenwerking tussen architecten en futurologen lijkt mij daarom een win-win. Met de inbreng van futurologen kunnen architecten meer ‘toekomstproof’ ontwerpen en door bij te dragen aan het werk van architecten creëren futurologen toch ook zelf (mede) een beetje de toekomst.
© Peter van der Wel (02019)
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
