Hoe robots, energie en denkfouten onze economie op z’n kop kunnen gaan zetten
Stel je voor: een wereld waarin arbeid bijna niets meer kost. Geen minimumloon, geen cao’s, geen arbeidstijdverkorting nodig. Niet omdat de mens overbodig wordt, maar omdat machines het werk beter, sneller en goedkoper doen. Is dat een dystopie? Of juist het begin van een bevrijding?
We moeten het hebben over arbeid. Maar dan niet op de manier waarop economen er de afgelopen decennia over spraken. Want arbeid is niet zomaar één van de productiefactoren. Arbeid is de verborgen motor achter alles wat we produceren — van energie tot grondstoffen, van voedsel tot software.
Alles begint met arbeid
Zonnepanelen, windmolens, batterijen — dé bouwstenen van de duurzame toekomst. Maar waarom kosten die geld? Niet vanwege de zon of de wind (die zijn gratis), maar vanwege alles wat we moeten doen om die technologie te produceren: mijnbouw, raffinage, assemblage, logistiek etc. Al die stappen hebben één ding gemeen: ze kosten arbeid. Mensenwerk. En dat kost geld.
Of liever gezegd: dat kost nu nog geld.
Want wat gebeurt er als arbeid zelf radicaal goedkoper wordt?
De robot werkt (bijna) voor niks
Stel: een arbeidsrobot kost in totaal €100.000 – dat is inclusief aanschaf, onderhoud, software en energie. Als zo’n robot 22 uur per dag werkt, tien jaar lang, dan draait hij ongeveer 80.000 uur. Dat komt neer op een uurtarief van € 1,25.
Als arbeid goedkoper wordt, en energie uit zon en wind overvloedig beschikbaar is, ontstaat er iets bijzonders. Dan kunnen we steeds goedkopere arbeid gebruiken om steeds meer zonnepanelen te maken. Met die zonnepanelen wekken we nóg meer energie op. En met die energie en maken we nog meer goedkope robots. Robots die – uiteindelijk – zichzelf kunnen gaan bouwen.
Dat is een zichzelf versterkende dynamiek. Dalende kosten. Meer energie. Meer arbeid. Meer productie. Minder schaarste. De productiekosten van vrijwel alles kunnen dan dalen richting de nul.
Tijd voor een nieuwe arbeidswaardetheorie
De klassieke economie — van Marx tot Smith — gaat uit van arbeid als bron van waarde. Terecht. Maar als arbeid bijna gratis wordt, wat is dan nog de waarde van geld, van werk, van bezit?
Het is tijd om afscheid te nemen van het malthusiaanse idee dat we ons bestaan moeten verdienen. Dat iedereen móet werken, liefst hard, om ‘recht’ te hebben op een plek in de samenleving. Dat werken een morele plicht is. Dat werkgelegenheid creëren het hoogste economische doel is.
Vanuit dat idee hebben we banen verzonnen. Controleurs die controleurs controleren. Kantoortijgers die bezig zijn met systemen die zichzelf in stand houden. Mensen die hun creativiteit, zorgzaamheid of verbeelding inleveren omwille van ‘salaris’.
Want als dat werk straks toch grotendeels wordt geleverd door robots – waarom houden we dan nog vast aan het idee dat iedereen een betaalde baan moet hebben?
Wat als we dat idee loslaten? Wat als het echte werk niet meer bestaat uit het verzinnen van weer een nieuwe productvariant, het administreren en controleren van nog meer regels of eindeloos overleggen over niets? Wat als het échte werk wordt: opnieuw leren, opnieuw dromen, opnieuw kiezen?
De echte bevrijding
Misschien is het tijd om terug te keren naar de vraag die we ons als kind al stelden: Wat wil ik eigenlijk echt doen met mijn leven? Wat wil ik later worden, als ik niet hoef te werken voor het geld?
Niet: wat levert het op.
Niet: wat is haalbaar.
Maar gewoon: wat draagt bij aan een betere wereld?
In de wereld die eraan komt, draait het niet langer om arbeid als plicht, maar om arbeid als keuze. Niet om overleven, maar om ontwikkelen. De enige voorwaarde: we moeten het systeem durven herschrijven.
#ArbeidwaardeHerzien #NieuweArbeid #RobotEconomie
Peter van der Wel (12025)
PS: Ben je het eens met de boodschap van deze blog? Post hem op de socials en/of stuur hem door naar een collega of vriend waarvan je denkt dat ze hem ook interessant zullen vinden! Kreeg je ’m zelf doorgestuurd? Abonneer je hier gratis op nieuwe blogs.
PPS: Reacties zijn welkom. Je kunt ze mailen naar mijn mailadres.
