Iedereen heeft het nu over AI en de invloed op onze samenleving, maar ik verwacht binnenkort een nog veel belangrijker technologische innovatie. De ‘arbeidsrobot’.
Een Revolutie in de Maak
Dankzij razendsnelle ontwikkelingen in verschillende samenhangende technologieën (waaronder de AI) is het nu voor het eerst in de geschiedenis mogelijk om een robot te produceren die zowel flexibel inzetbaar is, als betaalbaar en die een veelheid van taken van mensen kan overnemen. Deze arbeidsrobots, of ook wel cobots, hebben een menselijke vorm. Ze hebben armen, benen, een hoofd en kunnen lopen. Daardoor kunnen ze werken in ‘menselijke’ omgevingen; in kantoren, zorginstellingen, fabrieken of gewoon thuis.
Ik denk dat deze robotarbeiders binnen enkele decennia zo’n 80% van ons huidige productie kunnen overnemen. Dat zal dan waarschijnlijk niet zonder problemen verlopen. Ik denk dan aan grootschalige (tijdelijke?) werkloosheid, spanningen op de arbeidsmarkt, een nog schevere inkomensverdeling en zelfs geopolitieke verschuivingen. En wie gaat de vruchten plukken van deze arbeidsbesparende technologie? De eigenaren van deze technologie? Of wij allemaal?
Tijd voor een Nieuw Economisch Systeem
In principe kan arbeidsbesparende technologie op twee manieren worden ingezet. We zouden kunnen redeneren dat werknemers dankzij AI en robotarbeiders per uur veel meer kunnen produceren, en dat we daarom de workload per werknemer evenredig kunnen verzwaren. Dat is vanuit de werkgever gezien een logische gedachte. Maar we zouden deze arbeidsrobots ook kunnen benutten voor een upgrade van ons economische systeem.
Heel lang terug zei Karl Marx: “Arbeid is koopwaar.” En nog steeds verkopen veel mensen een deel van hun tijd, om geld te verdienen om spullen te kunnen kopen. Dat is zo’n beetje de kern van ons economisch systeem.
Het beeld van onszelf als werknemer en consument is natuurlijk maar een heel beperkt mensbeeld. We zijn veel meer dan dat. We zijn bijvoorbeeld lid van een familie, vaak ook van een gezin. Als we daar meer tijd voor zouden hebben, zou dat erg prettig zijn. Niet langer je kinderen bij de BSO moeten droppen en dan in de weekenden, oververmoeid, quality time hebben met je kids. Nee, dan kun je echt tijd besteden aan je kinderen of aan je oma of tante. En we zijn nog veel meer dan dat. We zijn ook lid van vriendengroepen. Om leuke dingen mee te doen, om goeie gesprekken of juist moeilijke gesprekken mee te voeren. En meer tijd voor onze vrienden, dat zou toch ook mooi zijn?
Meer Tijd voor wat Echt Telt
We hebben nog veel meer van die levensrollen. We zijn bijvoorbeeld ook lid van verenigingen en gemeenschappen. Een buurtvereniging, een kerkgemeenschap, een tuinvereniging, schoolvereniging of sportvereniging. Meer tijd voor verenigingsleven, als bestuurslid of gewoon als lid, zou ook erg prettig zijn. Daar leer je omgaan met mensen van buiten je eigen bubbel, daar leer je om dingen te doen samen met anderen. Dat is community building.
Dan hebben we de rol van huisman of -vrouw. De meeste mensen vinden het wel fijn om een beetje orde te scheppen in huis: de boel schoonhouden, strijken. Of lekker koken voor vrienden of jezelf, en niet weer zo’n magnetronmaaltijd uit de supermarkt.
Dan zijn we ook nog zorger. Zorgen voor anderen, vrijwilligerswerk, mantelzorg. Meer tijd daarvoor zou ook heel goed zijn, voor de ander, maar ook voor jezelf.
Zo zijn er nog veel meer levensrollen. Denk aan minnaar of minnares. Meer tijd daarvoor schijnt ook heel goed te zijn voor je geestelijke gezondheid. Dan hebben we ook nog de behoefte om met onze handen iets te maken. Doe het zelven, knutselen, naaien, schilderen. Maar die vaardigheden moet je wel eerst ontwikkelen en ook het maken van dingen kost tijd. Dan hebben we nog onze hobby’s en liefhebberijen. Gamen, postzegelen of vogels spotten. Het woord zegt het al, daar kunnen we veel plezier aan beleven, maar ze vragen wel tijd. En zo kunnen we nog langer doorgaan. Denk aan persoonlijke ontwikkeling, geestelijke of spirituele ontwikkeling.
Uit onderzoek blijkt keer op keer dat die andere levensrollen voor je levensgeluk veel belangrijker zijn, dan werken om geld te verdienen, om spullen te kopen. Alleen past dat niet zo in ons economische systeem en ontdekken veel mensen dat pas na hun pensionering. (en dat is te laat).
Basisbaan en Basisinkomen
Arbeidsrobots en AI bieden ons kans om onze economie te upgraden. We kunnen straks heel veel werk door die machines laten doen. Daarnaast blijft er altijd nog werk over dat maatschappelijk echt noodzakelijk is, de zogenaamde essentiële beroepen. Laat iedere Nederlander daaraan meewerken en noem dat een basisbaan. Iedere Nederlander krijgt dan verplicht twee dagen betaald en zinvol werk. Dit laat alle tijd voor gezin, vrienden, verenigingsleven, zorg, studie en persoonlijke ontwikkeling. En zinvol betekent werk dat ook echt noodzakelijk is voor het functioneren van de samenleving.
Om dit mogelijk te maken pleit ik ook voor de invoering van een soort basisinkomen, gekoppeld aan die basisbaan. Volgens de Vereniging voor Basisinkomen zou iedere volwassen Nederlander elke maand € 1.600 kunnen ontvangen als we alle uitkeringen, toeslagen en inkomenssubsidies samenvoegen. Dat scheelt meteen veel administreren en controleren.
De Vraag van Marx
Tot slot is er de vraag van Karl Marx: “Van wie is het Kapitaal?” Als robots en AI ons werk overnemen, moeten we ervoor zorgen dat niet alleen de eigenaren van deze technologie hier extreem rijk van worden. We moeten nadenken over hoe we deze nieuwe welvaart eerlijk gaan verdelen.
Ai en arbeidsrobots bieden ons meer dan de kans op meer vrije tijd: ze geven ons de kans om de samenleving te hervormen. Door deze technische innovaties te combineren met een basisbaan en basisinkomen, kunnen we een maatschappij creëren waarin menselijke waarden centraal staan.
Een Maatschappij Gebaseerd op Zinvol Werk
Het is tijd om het werk-consumptie-model achter ons te laten en een toekomst te bouwen met meer tijd voor relaties, persoonlijke groei en zorgen voor elkaar. Laten we deze kans grijpen om een wereld te scheppen waarin we niet meer leven om te consumeren en te werken, maar werken om meer mens te kunnen zijn.
Peter van der Wel (12024)
Deze blog is een update uit mijn boek: De Goede Toekomst en verscheen ook in de S.T.T. studie: De Toekomst van Werk.
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Reacties zijn welkom. U kunt ze mailen naar mijn mailadres.
