Waarom de toekomst vraagt om solidariteit, technologie en durf
Het geloof in de vrije markt
Er was een tijd dat we geloofden dat alles beter zou worden. Dat marktwerking onze zorg beter en goedkoper zou maken. Dat als we de bedrijven meer ruimte zouden geven, de welvaart vanzelf naar beneden zou sijpelen. Dat minder regels en een kleinere overheid zouden leiden tot meer vrijheid en meer kansen. Maar wat hebben we nu na dertig jaar rechts beleid eigenlijk bereikt?
Wat bleef er over voor de gewone Nederlander?
Voor de gewone Nederlander? Een uitgeholde verzorgingsstaat, hogere lasten, langere wachtlijsten, duurdere woningen en een overheid die steeds vaker afwezig is op cruciale momenten.
En wat kregen de allerrijksten?
Voor de allerrijksten? Een paradijs. Belastingvoordeeltjes. Fiscale sluiproutes. Afschaffing van vermogensbelastingen hier, vrijstellingen daar. En een overheid die, als het écht spannend wordt, eerder hen beschermt dan de rest van ons.
Een democratie die haar beloftes niet waarmaakt
We leven in een democratie. En in theorie zou dat moeten betekenen dat de belangen van de meerderheid zwaarder wegen dan die van een kleine, rijke bovenlaag. Maar in de praktijk zien we iets heel anders. Verkiezing na verkiezing stemt een groot deel van de bevolking op partijen die beleid voeren dat niet henzelf maar vooral de rijksten ten goede komt. Hoe kan dat?
Waarom stemmen mensen tegen hun eigen belang?
Het is een vraag die niet eenvoudig te beantwoorden is. Ja, het is deels het aanwakkeren van angst. Angst voor migratie, voor verlies van controle, voor verandering. Het is ook verdeel-en-heers. Het opzetten van groepen tegen elkaar, het voeren van identiteitspolitiek Het is inspelen op de weerzin tegen betutteling, tegen onvrijheid. (lees hier meer over redenen waarom we niet meer kiezen voor menselijkheid, rechtvaardigheid en duurzaamheid) Maar het is ook het gebrek aan een geloofwaardig en inspirerend alternatief. Een gebrek aan visie, aan samenhangend toekomstbeeld. Rechts biedt de illusie van helderheid: minder vreemden, minder regels, meer markt. Maar het levert vooral een samenleving op die zichzelf afbreekt.
Populisme als fuik
Populistische partijen beloven van alles. Wilders riep vóór de verkiezingen dat hij het eigen risico zou afschaffen, de AOW-leeftijd zou verlagen, de BTW op boodschappen zou schrappen, de huren zou verlagen, het minimumloon zou verhogen. Het klonk bijna socialistisch. Maar wie na de verkiezingen keek wat er werkelijk gebeurde, zag een oude bekende dans: samenwerken met de VVD (de partij voor de rijken), met BBB (de belangenclub van de agro-industrie), en het NSC (het CDA maar dan in een nieuw jasje). En waar leidde dat toe?
Beleid voor aandeelhouders, niet voor burgers
De belasting op vermogen en bezit ging omlaag. De geplande verhoging van het minimumloon werd teruggedraaid. Ook de belasting op het inkopen van eigen aandelen – die de schatkist 800 miljoen per jaar had opgeleverd – werd geschrapt. Ondertussen gingen de energietarieven omlaag voor de grootverbruikers, veel klimaatmaatregelen gingen van tafel, werd de MKB-vrijstelling verhoogd en daalde de belastingdruk in box 2 voor directeuren en grootaandeelhouders. En alsof dat nog niet genoeg was, zou er een bezuiniging van 20% op rijksambtenaren komen, waaronder politie en cipiers.
Symboliek en schijnmaatregelen
Als goedmakertje werden de brandstofaccijnzen verlaagd – een maatregel waar overigens de hogere inkomens het meest van profiteren, want zij verbruiken verreweg de meeste liters. En als symbolisch toetje: 130 km/u rijden op een paar stukken snelweg. Maar wel met als resultaat: meer files, meer CO₂, meer stikstof, meer verkeersdoden. Oh ja, en dat eigen risico? Dat zou misschien in 2027 worden verlaagd. Maar dan wel te betalen met een hogere verzekeringspremie. Een sigaar uit eigen doos dus.
Geen toeval, maar een patroon
Dit is geen toevallige samenloop van omstandigheden. Het is een patroon. Populisten kapen de retoriek van sociale rechtvaardigheid, maar hun daden spreken een andere taal. Die van de rijken, de aandeelhouders, de bezitters. En dat is niet alleen in Nederland zo, dat is overal zo. In Hongarije, in Engeland, in Amerika.
Vooruitgang als antwoord
Wat ontbreekt in het rechtse en populistische verhaal is niet alleen empathie, maar ook nog eens visie. Want de echte antwoorden op onze uitdagingen liggen niet in nostalgie of afbraak, maar in vooruitgang en internationale samenwerking. Migratie laat zich niet stoppen met hekken of haat, maar met rechtvaardigheid. Wie écht migratiestromen wil voorkomen, moet investeren in stabiele buurlanden, in eerlijke handelsverhoudingen, in klimaatrechtvaardigheid en in ontwikkelingskansen ter plaatse.
Technologie, AI en duurzaamheid als bron van nieuwe welvaart
En er ís perspectief. We leven mogelijk aan het begin van een ongekende technologische revolutie. Dankzij robotisering, kunstmatige intelligentie en steeds goedkopere duurzame energie kan onze productiviteit een enorme sprong voorwaarts maken. Dat betekent dan: meer kunnen doen met minder menskracht, minder grondstoffen en minder uitstoot. Mits goed benut, zou deze enorme productiviteitsgroei de middelen kunnen leveren om onze samenleving weer echt te versterken: fatsoenlijke zorg, goed onderwijs, betaalbaar wonen en een toekomstbestendige infrastructuur voor ons allemaal. Kortom, meer welvaart voor ons allemaal.
Het ontbreekt niet aan geld, maar aan durf
Het is geen gebrek aan geld dat ons beperkt – het is een gebrek aan durf, regie en eerlijkheid. We kunnen de verzorgingsstaat niet alleen herstellen, maar zelfs verbeteren. Als we de opbrengsten van de technologische vooruitgang niet meer opstapelen op de vermogens van de heel rijken, maar gebruiken voor goede en betaalbare zorg, onderwijs en andere noodzakelijke voorzieningen dan kan deze eeuw er een worden van gedeelde bloei. Niet iedereen een privéjacht, maar wel iedereen bestaanszekerheid, tijd en de vrijheid om iets van het leven te maken.
Peter van der Wel (12025)
PS: Ben je het eens met de boodschap van deze blog? Post hem op de socials en/of stuur hem door naar een collega of vriend waarvan je denkt dat ze hem ook interessant zullen vinden! Kreeg je ’m zelf doorgestuurd? Abonneer je hier gratis op nieuwe blogs.
PPS: Reacties zijn welkom. Je kunt ze mailen naar mijn mailadres.
