In 1930, dus bijna 100 jaar geleden, schreef de beroemde Engelse econoom Keynes een spraakmakend artikel met als titel: Economic possibilities for our grandchilderen. Hij voorspelde daarin dat de mensen van 2030 toe zouden kunnen met 15 uur betaald werk per week. Zou zijn voorspelling nog uitkomen?
Als toekomsteconoom vind ik dat een intrigerende vraag. Ook ik kan natuurlijk niet in de toekomst kijken, maar ik kan wel proberen een antwoord op deze vraag te geven.
Om te beginnen had Keynes gelijk met zijn veronderstelling dat we 100 jaar later toe zouden kunnen met 3 uur betaald werk per dag. De technische ontwikkeling is zelfs zo snel gegaan dat we nu al met minder uren toe zouden kunnen. En inderdaad is de gemiddelde werkweek sinds 1930 voortdurend korter geworden. Maar ergens eind jaren 90 stopte die daling, althans hier in Nederland. Intussen is het nu bijna 2030 en in Europa werken we nog steeds gemiddeld zo’n 35 uur per week.
Hoe komt dat? Daar zijn verschillende verklaringen voor. Bijvoorbeeld dat we sinds 1930 ook veel meer zijn gaan consumeren. En daar moet wel voor worden gewerkt. Hierbij moeten we nog bedenken dat een groot deel van die extra consumptie terecht is gekomen bij een relatief kleine groep. De beroemde 1% of misschien juister, de rijke 10%. Hoewel deze groep veel meer van de welvaartsgroei heeft geprofiteerd dan de rest, werkt die rest ook voor de extra consumptie van de rijke 1% en 10%.
Maar misschien is de belangrijkste verklaring nog wel dat Keynes geen rekening hield met veranderingen in het huishoudelijk werk. Rijke mensen (zoals Keynes) beschikten in 1930 vaak over veel huishoudelijk personeel. En in gewone gezinnen was er meestal de vrouw des huizes die het huishoudelijk werk daar deed. Naar schattingen besteedden die in die tijd zo’n 60 uur per week aan huishoudelijk werk. Tegenwoordig is dat werk voor een deel overgenomen door wasmachines, wegwerpluiers, kant-en-klaar voedsel, stofzuigers en andere ‘tijdsbespaarders’. Maar die moeten wel worden gekocht en daar werken we dus ook voor.
Tot slot moeten we ons ook realiseren dat betaald werk zelf ook waarde heeft. Sterker nog, in heel veel behoeften voorziet. Ergens bij horen, structuur geven aan je dag, sociale contacten, een mogelijkheid je talenten te ontwikkelen, je eigen inkomen verdienen, iets bijdragen aan de gemeenschap, nuttig zijn, financiële onafhankelijkheid, zelfontplooiing, arbeidsvreugde, liefde voor je vak, een reden om ’s morgens op te staan etc. etc.
Zeker met de snelle komst van AI lijkt het erop dat de komende jaren heel veel werk dat nu nog door mensen wordt gedaan door slimme machines kan worden overgenomen. Te beginnen waarschijnlijk met administratieve werkzaamheden. Veel werk van accountants, advocaten, artsen, ambtenaren, administrateurs, assuradeurs, actuarissen, apothekers, architecten, et cetera bestaat uit papierwerk. Maar ook het ‘echte ‘denkwerk kan steeds meer door deze slimme machines worden overgenomen.
Toch verwacht ik niet dat we nu snel zullen overstappen op een 15-urige werkweek. We komen dan op het terrein van culturele waarden. In veel landen en dan met name in Zuidoost-Azië, wordt lang en veel werken gewaardeerd en gepromoot. Maar denk ook aan de verschillen tussen Europa en de VS, beiden toch rijke gebieden maar met een heel andere werkcultuur.
Toch zijn er vele goede argumenten voor arbeidstijdverkorting. Want hoewel sommige mensen graag veel werken en dit bevredigend vinden, hebben landen met kortere werkweken volgens de OESO doorgaans gelukkigere inwoners. Vrije tijd blijkt een belangrijke factor te zijn voor tevredenheid in het leven. Ook bij bedrijven die overgaan op een vierdaagse werkweek blijken zowel de productiviteit als de arbeidsvreugde toe te nemen. Een win-win dus voor werknemers en bedrijven.
Misschien iets voor een nieuw kabinet? Invoeren van een gegarandeerde basisbaan van 3 dagen zinvol betaald werk? En dan meteen ook een gegarandeerd basisinkomen voor de overige 4 dagen? Dat is pas bestaanszekerheid!
Peter van der Wel (12023)
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Reacties zijn welkom. U kunt ze mailen naar mijn mailadres.
