De hoogte van inkomens en vermogens. Het blijft een gevoelig onderwerp. Toch denk ik dat het tijd wordt om eens het gesprek aan te gaan over een maximum voor beide zaken, in de economie ook wel een ‘income and wealth cap’ geheten.
Er zijn vele goede redenen om daar een maximumgrens voor in te stellen. Eerst even over waar ik aan denk bij zo’n maximumgrens. Ik denk dan niet aan een grens van 1 miljoen euro of 1 miljard euro. Ik denk dan aan een maximumgrens van bijvoorbeeld 10 miljard euro vermogen per persoon. Wij gewone mensen zullen daar dus nooit mee te maken krijgen. Dat geldt ook voor een maximumgrens voor inkomens. Daar denk ik dan aan een bedrag van maximaal 25 miljoen euro per jaar. Ja, ik weet dat er vele mensen dit belachelijke hoge bedragen zullen vinden, maar er zijn echt mensen die zoveel bezitten of verdienen. En laten we eerst eens bespreken in hoeverre dit een gewenste situatie is.
Er zijn nogal wat argumenten voor zo’n vermogens- en inkomensgrens. Om te beginnen het voorkomen van ongezonde machtsconcentraties. Extreem grote vermogens leiden al snel tot een ongezonde machtsconcentratie in handen van een of meer individuen of families. Extreme rijkdom leidt in veel landen tot een onevenredige grote politieke invloed van de extreem vermogenden en verstoort daardoor de werking van de markt en de democratie.
MEGA miljonairs vormen vaak een soort maatschappelijke elite, door hun bezit en status en soms daarmee samenhangend ook hun afkomst. Deze groep vormt daardoor een min of meer gesloten kaste, en soms zelfs een staat binnen de staat. Helaas blijkt deze elite niet in staat zichzelf te controleren of te corrigeren, terwijl ze meestal wel onevenredig veel invloed heeft op het beleid.
Een extreem hoge concentratie van rijkdom vergroot ook de sociale ongelijkheid en creëert daarmee een kloof tussen de allerrijksten en de rest van de bevolking. Door een limiet in te stellen, kunnen middelen en kansen beter worden verdeeld, waardoor sociale mobiliteit en gelijke kansen worden bevorderd. In een samenleving waar grote vermogens geconcentreerd zijn bij een selecte groep, is de kloof tussen de allerrijksten en anderen moeilijk te overbruggen. Dit leidt soms ook tot maatschappelijke spanningen en verlies van sociale cohesie. De mega-miljonairs lokken ook super consumptie uit. Misschien heb ik dan wel geen privé jet of privé eiland op de Bahama’s, maar ik mag daar dan toch wel naar toe vliegen op vakantie?
Dan is er ook een ethisch argument. In hoeverre is het ethisch te verdedigen dat er extreem rijke mensen zijn, terwijl andere mensen gedwongen zijn te leven in extreme armoede?
Verder zijn er nog verschillende economische argumenten.Als een klein aantal individuen over zeer grote vermogens beschikt, belemmert dit de concurrentie en bemoeilijkt dit de toegang voor nieuwe spelers tot de markt. Dit beperkt de economische dynamiek en belemmert de innovatie. Enorme vermogens vormen ook een risico voor de financiële en economische stabiliteit. Als grote hoeveelheden vermogen geconcentreerd zijn in enkele handen, vormt dit een kwetsbaarheid in het economische en financiële systeem, met mogelijke gevolgen voor de bredere economie. Individuen met extreem hoge inkomens en vermogens zullen ook strategieën bedenken en gebruiken om belastingen te ontwijken. Bijvoorbeeld door hun kapitaal naar landen met gunstiger belastingregimes te verplaatsen. Dit leidt dan tot minder belastingopbrengsten en tot verstoringen van de economie en werkgelegenheid.
Omgekeerd kunnen overheden door hogere belastingen te heffen op extreme inkomens en vermogens meer middelen genereren voor publieke investeringen. Dit kunnen zij dan gebruiken voor essentiële diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur en sociale programma’s, die ten goede komen aan de bredere samenleving.
Vanuit economisch perspectief is er nog een argument. Volgens economen neemt de marginale nutswaarde van vermogen en van inkomen af naarmate het totale vermogen of inkomen toeneemt. Of in gewoon Nederlands, een extra miljard euro heeft minder impact op het welzijn van een individu met een vermogen van 100 miljard euro dan op het welzijn van een individu met een vermogen van 1 miljoen euro. Daarom kan een econoom betogen dat het verbieden of beperken van extreem grote vermogens het maatschappelijk welzijn zal vergroten door de middelen te herverdelen naar personen waar ze een grotere positieve impact hebben.
Het argument tegen een een income/wealth cap? Dan moeten we denken aan belang van persoonlijke vrijheid en economische keuzevrijheid in een vrije samenleving. Je zou kunnen stellen dat het beperken van vermogens en inkomsten een inbreuk zou zijn op deze rechten. Maar het lijkt me dat deze vrijheid ondergeschikt zou moeten zijn aan het gezamenlijk belang van ons als samenleving.
Ik ben erg benieuwd naar jullie reacties op deze eerste gedachten. Als we daar echt een gesprek over aangaan kunnen we wellicht samen een beetje bijdragen aan een betere wereld.
© Peter van der Wel 2023
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Reacties zijn welkom. U kunt ze mailen naar mijn mailadres.
