We denken vaak dat we wel weten hoe de toekomst er ongeveer uit zal gaan zien. Maar hoe consistent is jouw toekomstbeeld eigenlijk? De kans is groot dat je ideeën vol tegenstrijdigheden zitten. Je bent bijvoorbeeld bang voor klimaatverandering, maar verwacht niet dat jij daar echt last van gaat hebben. Herkenbaar?
Futurologen hebben dit fenomeen onder de loep genomen. Hun conclusie: er zijn vier basisbeelden van de toekomst. Laten we die eens bekijken.
Type I: De Doemscenario’s
Dit is het toekomstbeeld van rampspoed en ellende. Milieurampen, massale immigratie, economische ineenstorting – het zijn de beelden die een ongewenste trend uit het heden doortrekken naar de toekomst. Denk aan de zure regen van vroeger of de angst dat het ozongat de hele aarde zou opslokken.
Hoewel doemscenario’s vaak simpel lijken, komen ze zelden uit. Waarom? Omdat de wereld nooit stil blijft staan. Er zijn altijd tegenreacties: verboden op schadelijke stoffen, grenscontroles, nieuwe technologieën. Maar toch blijven deze scenario’s mensen fascineren – slecht nieuws verkoopt nu eenmaal goed.
Type II: De Droomscenario’s
Het tegenovergestelde van doemdenken: utopieën waarin de wereld perfect wordt. Robots nemen al ons werk over, internet brengt echte democratie, en we leven in vrede en overvloed. Klinkt heerlijk, toch?
Helaas komt ook dit soort toekomstbeelden bijna nooit uit. De wereld blijkt weerbarstig. Tegenkrachten zoals economische belangen, menselijke zwakheden of bureaucratie gooien roet in het eten. Utopieën zijn inspirerend, maar meestal onrealistisch.
Type III: De Verwachte Toekomst
Dit is de toekomst zoals overheden en bedrijven die graag schetsen. Het is de “officiële” toekomst, gebaseerd op trends en plannen: snellere computers, hetere zomers, en een voortzetting van hoe dingen nu zijn.
Maar ook dit toekomstbeeld is misleidend. Onverwachte gebeurtenissen – zoals 9/11, de val van de Muur, of de coronacrisis – gooien vaak roet in het eten. De zogenaamde “waarschijnlijke” toekomst blijkt vaak helemaal niet zo waarschijnlijk.
Type IV: De Onverwachte Toekomst
En dan is er nog de toekomst die niemand zag aankomen. Dit zijn de scenario’s die op het eerste gezicht belachelijk lijken, maar toch werkelijkheid worden. Denk aan Dator’s Wet, geformuleerd door de Amerikaanse futuroloog Jim Dator: “Elke nuttige uitspraak over de toekomst moet op het eerste gezicht absurd lijken.”
De kunst is om deze onverwachte toekomstbeelden serieus te nemen en ze in kaart te brengen. Dit type toekomst houdt rekening met zowel verwachte trends als onverwachte gebeurtenissen. Het is de toekomst die écht uitkomt.
Maar let op: typen I, II en III worden zelden werkelijkheid. Het is type IV – de onverwachte, maar plausibele toekomst – waar we rekening mee moeten houden.
De vraag is: hoe voorbereid ben jij op wat komen gaat? Want de enige zekerheid over de toekomst is dat die altijd anders zal zijn dan je denkt.
Peter van der Wel (12016)
PS: Vond je deze blog interessant? Stuur hem dan door naar collega’s en vrienden waarvan je denkt dat ze hem ook interessant zullen vinden! Kreeg je ’m zelf doorgestuurd? Abonneer je hier gratis
PPS: Reacties zijn welkom. Je kunt ze mailen naar mijn mailadres.
