Niemand kan de toekomst voorspellen. Ook een futuroloog niet. Sommige mensen verwarren futurologie daarom wel met koffiedik kijken. Het doel van de futurologie is echter niet het doen van perfecte voorspellingen. De futurologie heeft als doel om mensen, bedrijven, organisaties en de samenleving in zijn geheel te helpen zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de onzekere toekomst.
Meer dan educated guesses
Dat kan door goed onderbouwde uitspraken te doen over de komende ontwikkelingen. Een professionele futuroloog doet daartoe zo objectief mogelijk onderzoek naar toekomstige maatschappelijke en technische ontwikkelingen. Hij of zij beschikt daarvoor over een uitgebreid instrumentarium van beproefde futurologische methoden en technieken, zoals tijdlijnen, routekaarten, scenario’s, trendgrafieken en statistieken. Daarmee kunnen futurologen onderbouwde uitspraken doen over mogelijke toekomstige trends en ontwikkelingen in bepaalde sectoren van de samenleving of de samenleving den brede.
Deze uitspraken zijn echter meer dan alleen maar “educated geusses.” Dit soort uitspraken kunnen ons helpen om bewuster na te denken over de toekomst en zo te werken aan een betere toekomst voor ons bedrijf, onze organisatie, ons zelf of de samenleving. En dan komen wij weer bij het doel van de futurologie. Leren omgaan met de onzekere toekomst.
Losweken van denkpatronen
Futurologen kunnen de toekomst dus niet voorspellen, maar ze kunnen ons wel leren beter om te gaan met onzekerheid. Ze kunnen ons helpen inzien dat de toekomst zich doorgaans op een andere manier zal ontvouwen dan wij nu verwachten. Ze kunnen ons helpen ons los te weken van onze dominante, vaak intuïtieve, denkpatronen, waardoor wij de signalen die duiden op een andere toekomst sneller kunnen herkennen en waardoor wij dus adaptiever zijn.
Vier stappenplan
Hoe kom je dan tot een bruikbare en goed onderbouwde toekomstverkenning? Hieronder volgt een simpel vier stappen plan.
1- stel de juiste vraag.
Het begint allemaal met het stellen van de juiste vraag. Wat wil je precies weten en waarom? Je kunt immers niet alles onderzoeken en je wilt toch graag een antwoord op een vraag waar je ook iets mee kunt doen.
Let op: we hebben allemaal de neiging hierbij aan de verkeerde kant te beginnen. Dus met de vraag; ‘wat moet ik morgen (anders) gaan doen?’ Daarna verzamelen we dan zo veel mogelijk opties en die prioriteren we. Dat is dus de verkeerde aanpak! Je moet beginnen met de vraag; waarom wil ik dit? Deze aanpak voorkomt dat we een wellicht totaal onverwachte insteek over het hoofd zien. Pas als je weet wat je uiteindelijke doel is, kun je ideeën gaan verzamelen om dat doel te bereiken.
2- onderzoek wat je weet maar vooral ook wat je niet weet
Hier komen de bovengenoemde instrumenten van pas. Maar let op: het gaat daarbij niet alleen om het in kaart brengen van wat we wel weten, maar vooral ook om wat we niet (kunnen) weten. De bekende known-unknowns en de unknown-unknowns. Misschien is het voor veel mensen een verontrustende gedachte, maar de futurologie leert ons dat we veel meer niet, dan wel weten over de toekomst. De toekomstvoorspellingen uit het verleden bleken keer op keer niet uit te komen.
3- formuleer toekomstverwachtingen bijvoorbeeld in de vorm van enkele verhalen of scenario’s.
Die onzekere toekomst kun je in kaart brengen in de vorm van meerdere scenario’s. Niet omdat je vermoedt dat één van deze scenario’s wel werkelijkheid zal worden, maar juist om aan te geven dat er geen zekere voorspellingen gedaan kunnen worden. Het doel van deze toekomstverwachtingen is dus niet om voorspellingen te doen maar juist om de onzekerheid in kaart te brengen. En wie weet, misschien komt er toch wel iets van één van deze scenario’s uit. Dat is dan mooi meegenomen.
4- formuleer daar mogelijke adequate reacties op. Rekening houdend met de onzekerheden.
En hier komen we dan bij het voorbereiden op de toekomst. Dit is een vorm van ‘droogzwemmen’. We oefenen alvast op mogelijke reacties op mogelijke toekomstige ontwikkelingen. We kunnen dan nu al onderzoeken welke reacties, welke mogelijke gevolgen kunnen hebben. “Windtunneling” heet dat in het jargon. Bepaalde scenario’s (en de reacties daarop) kunnen dan uiterst gevaarlijk blijken voor het voortbestaan van onze organisatie, of juist uiterst positief uitwerken. Bepaalde acties nu kunnen dan wellicht voorkomen dat we in zo’n ongewenst scenario terecht komen. Etc.
Natuurlijk is dit eenvoudige 4-stappenplan geen volledige handleiding is voor het maken van een toekomstverkenning. Maar het helpt u in ieder geval wel op weg. En anders belt u mij toch gewoon. 🙂
(Peter van der Wel (12016)
PS: Stuur deze blog vooral door naar collega’s en vrienden! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Reacties zijn welkom. U kunt ze mailen naar mijn mailadres.
