We hebben allemaal last van hier-en-nu bijziendheid. Maar daarbovenop hebben we ook (bijna) allemaal last van hypegedrag. We rennen vaak hijgend achter allerlei nieuwe technische trends en hypes aan, die we dan vaak weer even snel laten vallen. Denk aan hypes zoals de blockchain of enkele jaren terug de dotcom-economie. Hier zit een duidelijk patroon achter. Als je je hiervan bewust bent, kun je opeens de berichten in de media over nieuwe ontwikkelingen veel beter duiden.
Het Amerikaanse adviesbureau Gartner introduceerde daarvoor zelfs een speciale term. De hypecyclus. Het werkt aldus. In eerste instantie blijft een nieuwe ontwikkeling, laten wij als voorbeeld de opkomst van internet nemen, nog onder de radar en heeft alleen een kleine groep voorlopers er weet van. Internet is al meer dan vijftig jaar oud, maar was tot pakweg 1992 alleen bekend bij militairen en bij een kleine groep wetenschappers en enthousiastelingen.
Maar na de eerste mediaberichten gaat het snel. De nieuwe technologie is opeens ‘hot’ en krijgt vleugels. Dat gebeurde bij internet zo rond 1996. Opeens praat iedereen er over, verschijnen er enthousiaste artikelen in de media en komen we in de fase van de hype. Zo rond 1998 werden er grote bedragen geïnvesteerd in dotcom-bedrijven en leken de bomen tot in de hemel te groeien. Er was sprake van een ‘nieuwe economie’ met ‘onbeperkt groeipotentieel’.
In 2001 spatte de dotcom-bubbel vervolgens uit elkaar. De aandelen van heel veel internetbedrijven waren opeens niets meer waard en veel bedrijven gingen in die tijd failliet. Daarop volgt dan steevast een fase van overmatige negativiteit. Zo ook bij het internet. Beleggers verloren hun vertrouwen in de economische potentie en in de media werd internet afgedaan als een mooie droom die niet uitkwam. Na deze overreactie volgt dan vaak een herstelfase. Langzaam keert het vertrouwen terug gevolgd door een lange periode van gestage groei en gezonde bedrijfswinsten. Dat gold ook voor het internet. Zelfs nu, meer dan vijftien jaar later, komen er nog steeds nieuwe en vaak onverwachte internettoepassingen bij.
Dit patroon zien we terug bij bijna iedere nieuwe technologie, denk aan Google Glass, de draagbare computer in de vorm van een bril, of aan nanotechnologie, maar ook aan de berichtgeving over de problemen met de immigratie in de EU, het populisme of de CO2-problematiek. Steeds zien we eerst een hype in de media en de publieke opinie, waarna een terugval volgt waarbij het verschijnsel schijnbaar niet interessant meer is of zelfs achterhaald lijkt. Pas dan volgt de periode van langzame maar gestage realistische groei en inbedding in de systemen.
Wie begrijpt hoe technologieontwikkeling werkt en gevoel heeft voor maatschappelijke processen, is in staat om de hype en de terugval te herkennen. Met andere woorden, het is een patroon dat we in allerlei vormen zien terugkomen. Bedrijven kunnen te vroeg instappen in een nieuwe technologie, die op dat moment haar beloftes nog niet waar kan maken. En dan is het (tijdelijk) over met de hype, totdat de technologie verder doorontwikkelt en de trend maatschappelijk wordt ingebed. Steeds weer onderschatten we de ontwikkelingen op de wat langere termijn. Wie had de betekenis van internet zien aankomen? Wie voorzag hoe sociale media ons leven zouden gaan beïnvloeden?
© Peter van der Wel en Freija van Duijne (12018/19)
(Deze tekst verscheen (in bewerkte vorm) ook in ons nieuwste boek: Toekomstverkennen; het ultieme denken in organisaties)
PS: Interessant? Stuur deze blog dan ook door naar een collega of een vriend! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
