In een snel veranderende wereld zijn experts onbetrouwbaar (althans als ze beleidsadviezen moeten geven) Daarvoor zijn 3 redenen aan te wijzen.
1- het zijn mensen
2- ze vormen een groep
3 – het zijn experts
Het zijn mensen
Zoals alle mensen hebben ook experts last van menselijke denkfouten. De belangrijkste in dit geval is waarschijnlijk wel de neiging rechtlijnig te denken. Als dit, dan dat. Gisteren was het zo, vandaag is het zo, dus morgen zal het ook wel weer zo zijn. Een snel veranderende wereld is echter zelden rechtlijnig. Dat speelt ons bijvoorbeeld parten bij zichzelf versterkende of juist verzwakkende ontwikkelingen. Stel dat er om de een of andere reden meer zonnepanelen worden verkocht. Als daardoor de productiekosten van zonnepanelen zouden dalen (en dat is toevallig ook echt zo) dan zal ook de prijs van zonnepanelen kunnen dalen. Daardoor worden er weer meer verkocht, daardoor daalt de prijs nog verder en zo voort. Hier zien we een zichzelf versterkend mechanisme aan het werk.
Een bekend nog extremer voorbeeld van een niet-lineaire ontwikkeling is de exponentiële ontwikkeling. Denk aan de prijs van computerchips, de beroemde wet van Moore. Maar we zien bij vele technieken zulke exponentiële ontwikkelingen. Bij de kosten van DNA-sequentie, bij batterijen, bij geheugenopslag, bij telefoonverkeer, kunstmatige intelligentie en bijvoorbeeld bij digitale fotografie.
Dit leidt helemaal tot problemen als we dit combineren met de ‘normale’ menselijke denkfouten. Bijvoorbeeld de ‘confirmation-bias’. We zijn allemaal geneigd vooral te kijken naar feiten die onze mening bevestigen en hebben de neiging om feiten die daarmee in tegenspraak zijn te ontkennen of te bagatelliseren.
Hieraan verwant is de cognitieve dissonantie. Feiten die botsen met onze opvattingen ontkennen we gewoon omdat ze ons emotioneel of intellectueel “pijn doen”. We weten wel dat vet eten ongezond is maar met een blaadje sla en een dun schijfje tomaat erbij lijkt een broodje gezond opeens niet meer zo ongezond.
Op Wikipedia staat een overzicht met meer dan 130 van zulke denkfouten waardoor wij ons voortdurend laten misleiden. We zijn allemaal lineaire denkers in een niet-lineaire wereld. Voor onze simpele menselijk geest is dat vaak erg verwarrend.
Experts vormen een groep
Als mensen in een groep tot een mening proberen te komen, gaat er ook vaak van alles mis. Er spelen dan allerlei groepsmechanismes die onze blik kunnen vertroebelen. Bijvoorbeeld groepsdwang waarbij de leden van een groep zich om allerlei redenen laten verleiden om hun mening aan te passen aan de geldende mening van de groep. We zijn namelijk (bijna) allemaal geneigd voortdurend te zoeken naar consensus, we willen geen dwarsligger of dissident zijn. In groepen zie je ook een vaak onterechte eerbied voor de mening van ‘de’ autoriteit. De groepsleiders, de directeur, de ‘eminence grise’. “Omdat de hoogste baas het zegt, zal het wel waar zijn”.
In een bekend onderzoek naar groepsdenken gaf de projectleider aan een groep vrijwilligers opdracht om bewust allemaal een foutief antwoord te geven. Dan komt de proefpersoon binnen, die niets weet van deze afspraak. De groep geeft, zoals afgesproken, het foute antwoord. En wat doet nu de proefpersoon? Geeft hij het juiste antwoord? Of volgt hij de meerderheid in hun foute keuze? Na een aantal van deze experimenten levert dit een opmerkelijk antwoord op. Zo’n tachtig procent van de proefpersonen volgt de meerderheid, buigt voor de groepsdruk en stemt voor het foute antwoord.
Het zijn experts
Experts hebben nog een probleem. Ze zijn deskundig. Ze hebben heel veel kennis van een (meestal) klein gebied. En ze hebben die kennis ook nog eens in het verleden opgedaan. Die beperkte deskundigheid maakt dat experts vaak niet zien (of willen zien) wat er van buiten hun vakgebied op hun afkomt. Ze hebben ook nog eens een positie te verdedigen. Zij zijn ‘de’ deskundigen. Dat maakt ze meestal heel goed in het voorspellen in business as usual situaties maar zodra er sprake is van radicale innovaties en ingrijpende veranderingen schieten hun verklaringen dan al snel te kort.
Dit is bijvoorbeeld goed zichtbaar in de wereld van de economie. Economische modellen schieten iedere keer te kort bij onverwachte ingrijpende economische schokken. De dotcom crisis, de bankencrisis, een conjunctuuromslag etc. En toch blijven economen voorspellingen doen op basis van hun evenwichtsmodellen.
Heb je dan niets aan experts?
Natuurlijk wel. Allereerst in standaardsituaties. Hoewel die tegenwoordig wel steeds minder voorkomen. Maar experts beschikken natuurlijk ook gewoon over heel veel gegevens. En die kun je gebruiken als je je althans los weet te maken van de hiervoor genoemde denkfouten en groepsmechanismes. En natuurlijk zijn er altijd ook dissidente denkers te vinden. Deskundigen die wel durven in te gaan tegen de gevestigde groepsopvattingen. Je kunt ook deskundigen van buiten het specifieke vakgebied erbij halen. Zo kun je vanuit meerdere perspectieven naar een vraagstuk kijken. En zo kun je de redeneerlijn van het ene domein gebruiken om vraagstukken uit een heel ander domein proberen op te lossen. Dat is vaak hoe innovatie ontstaat.
© Peter van der Wel (12018)
PS: Vond u deze blog nuttig of interessant? Deel hem dan met uw Linkedin relaties, Twitter volgers, of mail hem door naar uw beste klanten, collega’s of vrienden. Naar iedereen die u volgens u de geweldige kansen moet benutten die de toekomst ons biedt.
PPS: Meer blogs? Maandelijks stuur ik een blog zoals deze rond. Geef u hier op voor gratis toezending
