Op school krijgen we allemaal het vak geschiedenis en dat is heel goed. Het is belangrijk dat we leren welke krachten de wereld waarin wij leven, hebben doen ontstaan. Maar het is een ernstig gemis dat maar zo weinigen van ons op school het vak ‘toekomstverkennen’ hebben gehad. De meeste mensen weten niet eens dat …
Betaalt het zich terug om schaarse tijd en energie te stoppen in toekomstonderzoek? René Rohrbeck van de Universiteit van Aarhus (Denemarken) heeft daar onderzoek naar gedaan. Hij onderzocht samen met zijn team het verschil tussen organisaties die zich bewust voorbereiden op de toekomst en organisaties die dat niet doen. Doen toekomstgerichte organisaties het beter dan …
Het grootste probleem bij het voorspellen van de toekomst zit in ons hoofd. We hebben namelijk allemaal last van blinde vlekken en vooroordelen m.b.t. de toekomst. Dat verhindert ons objectief naar de toekomst te kijken. Het wellicht bekendste voorbeeld is wel onze houding tegenover slecht of negatief nieuws. Vaak hebben we de neiging om negatieve …
Meestal zien we de toekomst als een min of meer rechtlijnige voortzetting van het heden. “In de toekomst zullen we nog meer klimaatproblemen hebben, nog meer robotisering en misschien nog wat minder privacy en die toekomst komt rechtstreeks voort uit het heden”. Dit is ook het meest voor de hand liggende toekomstbeeld en dit is …
We komen nu bij één van de belangrijkste vaardigheden van de futuroloog: systeemdenken. Denken in systemen klinkt misschien erg voor de handliggend. Want natuurlijk weten we allemaal wel dat alles om ons heen onderdeel is van een systeem. Alles bestaat uit systemen. We kennen het klimaatsysteem, we kennen het weersysteem. De wereldpolitiek vormt een systeem, …
Je hebt nu geleerd je eigen misverstanden, vooroordelen en blinde vlekken bij het denken over de toekomst te vermijden. Of in ieder geval ben je je bewust van je mogelijke biases. Verder heb je leren denken in meerdere toekomsten en in systemen, waarbij er zelden of nooit sprake is van één oorzaak, maar steeds van …
Bij toekomstverkenningen hebben we het vaak en veel over onverwachte plotselinge gebeurtenissen. Daar is ook reden voor. Juist die onverwachte gebeurtenissen gooien niet alleen onze mooie toekomstplannen overhoop, ze komen ook nog eens op een onverwacht en daardoor meestal ongelegen moment. We houden doorgaans niet zo van onverwachte gebeurtenissen. Door al die aandacht voor onverwachte …
Veel mensen denken dat een futuroloog hetzelfde doet als een trendwatcher. Inderdaad verkennen ze allebei de toekomst, maar er zijn zeer wezenlijke verschillen. Laten we beginnen bij de vraag: wat is een trend? Een trend is een patroon van geleidelijke verandering waarin zich iets ontwikkelt in een bepaalde richting. Tot zover de definitie. Het gaat …
We hebben het hiervoor gehad over trends. Langer lopende ontwikkelingen binnen systemen. Naast deze min of meer langer lopende ontwikkelingen bestaan er ook zichzelf min of meer herhalende patronen. In het klimaatsysteem bijvoorbeeld kennen we (of kenden we?) de opeenvolging van ijstijden met daar tussenin de warmere perioden, de interglacialen. In het weersysteem kennen we …
Hiervoor zagen we al dat er regelmatig onverwachte gebeurtenissen plaatsvinden die maken dat ‘de toekomst’ er opeens heel anders uit ziet. Futurologen noemen dat wel ‘wildcards’. Een heel extreem voorbeeld deed zich zo’n 66 miljoen jaar geleden voor met de inslag van een gigantische komeet vlak voor de kust van het huidige Mexico. Dit schijnt …
Sommige mensen denken dat toekomstverkennen te vergelijken is met het voorspellen van de baan van een golfbal. Als je weet met welke snelheid en met welke hoek de bal is geslagen, kun je precies berekenen hoe de baan van de bal door de lucht zal zijn. Natuurlijk zal de golfbal nadat hij eenmaal op de …
Zoals wij in H 3 zagen, bestaat de sociale werkelijkheid uit een groot aantal elkaar deels overlappende en onderling beïnvloedende complexe adaptieve systemen. In die systemen is bijna altijd sprake van een groot aantal onderlinge relaties en verbanden en zelfs terugkoppelingen. Dat maakt het zo moeilijk om betrouwbare langere termijn voorspellingen te doen over veranderingen …
Zoals we in H 2 zagen gaan veel mensen er impliciet van uit dat er maar één toekomst zal zijn, namelijk die ene waarin we allemaal zullen leven. Tegelijkertijd weten we allemaal ook wel dat er afhankelijk van de keuzes die we in het heden maken verschillende mogelijke toekomsten kunnen ontstaan. Als we nu bijvoorbeeld …
We komen nu bij het bekendste en misschien wel meest gebruikte instrument van de futuroloog: scenario’s. Er bestaan vele soorten scenario’s. We kennen allemaal het filmscenario, je kent wellicht ook de scenario’s van het CPB waarin ze aan de hand van economische modellen proberen te berekenen hoe het de komende jaren met onze economie zal …
In H 7 zagen we dat het doortrekken van trends gevaarlijk kan zijn. Maar tegelijkertijd zeggen trends wel iets over de mogelijke toekomst. Om trends verantwoord te kunnen gebruiken, is kennis nodig van de krachten achter of onder deze trend. Dit noemen we ook wel domeinkennis. In dit en het volgende hoofdstuk zullen we een …
Bijna alle economische, politieke en sociale verandering blijkt uiteindelijk terug te voeren tot technologische ontwikkeling. En die technologische ontwikkeling gaat steeds sneller. De sociale en maatschappelijke ontwikkelingen volgen daar dan op in een wetmatige volgtijdelijke fasering. Dat heeft te maken met vertragingen tussen de verschillende fasen van de maatschappelijke introductie van nieuwe technologie. Maatschappelijke innovatie …
Elke verandering in systeem begint altijd ergens. Achteraf blijkt die eerste verandering de voorbode te zijn geweest van veel grotere veranderingen. Kleine groepen die als eerste experimenteerden met nieuwe zaken. Bedrijven die als eerste met een nieuw product op de markt kwamen. Opiniemakers die als eerste een nieuw standpunt innamen. Etc. Futurologen noemen die voorbodes, …
1- Bang zijn voor de toekomst Veel mensen zijn bang voor de toekomst. Dat vraag ik wel eens aan het begin van mijn lezingen. En eigenlijk is dat vreemd. Want in het verleden was bijna alles echt slechter dan nu. Al meer dan 200 jaar gaan we er als mensheid op voortdurend op vooruit. Gedurende …
