De digitale euro – Peter van der Wel

De laatste tijd staan nieuwe digitale betaalmiddelen volop in de belangstelling. Dat zal vast te maken hebben met de sterk wisselende koersen van cryptomunten zoals de bitcoin, maar er zijn veel meer ontwikkelingen gaande. Bijvoorbeeld initiatieven van Facebook en Amazon om zelf ook met een cryptomunt – de Diem – te komen en natuurlijk de betalingen via de mobiele telefoon. Vooral in Afrika is dat een groot succes. De M-pesa is een betaalmiddel dat daar wordt uitgegeven door de mobiele providers en waarmee je via je telefoon geld kunt overmaken naar andere telefoons. En in China betaalt iedereen allang via WeChatPay of Alipay.

Maar ook in Nederland leven we al in een wereld van vooral digitaal geld. Ons meeste geld is allang digitaal en bestaat alleen maar uit nulletjes en eentjes ergens in een computersysteem. Hoe is dat zo gekomen?

We denken bij geld vaak nog vooral aan munten en bankbiljetten. Maar in werkelijkheid is dat nog maar een klein deel van de totale geldhoeveelheid. Het meeste geld dat wij gebruiken, is gemaakt door de commerciële banken zoals in ons land bijvoorbeeld de Rabobank of de ING Bank.

geld uit het niets scheppen

Als zo’n bank aan u geld leent, bijvoorbeeld voor uw hypotheek of een krediet verstrekt aan een bedrijf, bijvoorbeeld voor het uitbetalen van de salarissen, schept deze bank feitelijk nieuw geld. Uw bank zet bij wijze van spreken drie nullen achter uw tegoed en opeens heeft u dan 1000 keer zoveel geld op uw rekening staan.

Veel mensen denken dat die banken dat geld eerst in kas moeten hebben om het uit te kunnen lenen, maar dat is dus niet waar. Ze zijn wel verplicht om een bepaald percentage aan contant geld in kas te houden, maar dat gaat maar om enkele procenten van de totale uitgeleende bedragen.

Zo scheppen de commerciële banken dus digitaal geld. En als u met dat tegoed vanaf uw rekening betalingen gaat doen, blijft dat nieuw geschapen geld gewoon in omloop tot het moment dat u uw schuld weer aflost

Eigenlijk is het vreemd dat commerciële banken zomaar geld uit het niets kunnen maken, maar zo is het in de loop der tijd nu eenmaal gegroeid. En omdat dat systeem allerlei nadelen heeft, broeden de centrale banken – in ons land de Nederlandse bank (DNB) en in Europa de ECB – al enige tijd op een ander systeem, waarbij de centrale bank zelf de digitale euro’s gaat uitgeven. U kunt dan voortaan rechtstreeks bij de DNB een rekening aanhouden.

Zo’n systeem heeft vele voordelen. Bijvoorbeeld:

meer zekerheid voor de gebruikers. Het geld wordt dan direct gegarandeerd door de centrale overheid zelf, in plaats van door een commerciële partij die ook nog eens failliet kan gaan. Misschien herinnert u zich nog het debacle van de Fortis bank of Barclays.
geen dure reddingsoperaties meer. Nu zijn grote banken (systeembanken) ‘too big to fail’ en moeten met miljarden van de belastingbetaler worden ondersteund.
niet langer het gevaar van een “bankrun”. Nu dreigen spaarders soms in paniek hun geld weg te halen bij een bank die dreigt om te vallen.
veel effectiever economisch beleid. Nu proberen de centrale banken indirect de economie te stimuleren door massaal staats- en bedrijfsobligaties te kopen bij de commerciële banken. Ze vergroten zo de reserves van de commerciële banken in de hoop dat deze dan meer kredieten gaan verstrekken. Dat kan veel directer als de centrale banken zelf nieuw digitaal geld kunnen scheppen.
dat indirecte systeem heeft nu allerlei ongewenste bijeffecten. Bijvoorbeeld prijsopdrijving in de aandelenmarkt en in de vastgoedmarkt. Los nog van het ontstaan van mogelijke bubbels in deze markten heeft dat geleid tot nog grotere verschillen in rijkdom tussen arm en rijk.
en dan is er nog zoiets als muntloon. Het woord stamt nog uit de tijd dat munten werden gemaakt van edele metalen. Als een gouden tientje dan voor bijvoorbeeld 7 gulden aan goud bevatte, maakte degene die deze munten maakte op ieder tientje 3 gulden winst. Bij digitaal geld scheppen banken geld uit het niets en is het muntloon volledig voor hen.
en dan nog de ‘gewone’ winst die banken maken. Banken maken in het bestaande systeem winst. Heel veel winst. Zij vormen een soort monopolie in een geprivatiseerd betalingssysteem. En waarom? Bij digitaal geld van de Centrale Bank blijven die winsten bij de belastingbetaler.

Concluderend: het bestaande systeem heeft 200 jaar op deze manier gefunctioneerd, maar loopt nu op haar laatste benen. Overal ontstaan initiatieven om het te moderniseren. Om verschillende redenen is het zaak dat de ECB nu snel het initiatief neemt tot het uitgeven van een eigen digitale euro. Al is het alleen maar om te voorkomen dat de Facebooks of Amazons van deze wereld straks met de winst gaan strijken of dat we dadelijk met een wildgroei aan onbetrouwbare cryptomunten zitten.