Nee, ook een futuroloog kan de toekomst niet echt voorspellen. Maar dat is wel wat sommige mensen van ons verwachten. En omdat we ons de hele dag professioneel met de toekomst bezig houden, mag je natuurlijk wel verwachten dat we er beter in zullen zijn dan andere mensen. Dus laat ik het toch eens doen. Ik begin dan met de veronderstelling dat morgen niet wezenlijk anders zal zijn als vandaag. De verschillen die er zullen zijn, zullen heel erg klein zijn en ook niet echt belangrijk. Morgen is het misschien wel ander weer dan vandaag, of morgen verhuist de buurman misschien, maar zijn dat nou zaken die voor een toekomstverkenning relevant zijn?
niets wezenlijks veranderd.
En als er morgen niet echt iets zal zijn veranderd, veronderstel ik ook dat overmorgen niet wezenlijk zal verschillen van morgen. Maar zal de dag na overmorgen dan weer heel erg lijken op overmorgen? Enzovoorts? Maar zo doorgeredeneerd zou je mogen concluderen dat de toekomst niet wezenlijk zal verschillen van het heden. En de ervaring leert ons dat dit niet waar zal zijn. Dat komt omdat er 3 typen veranderingen zijn waar we in toekomstverkenningen rekening mee moeten houden.
trends
Naast de kleine onbelangrijke veranderingen uit de inleiding, zijn er ook langlopende kleine trendmatige veranderingen. Van dag tot dag nauwelijks waarneembare veranderingen, veroorzaakt door krachten die gedurende lange tijd hun invloed uitoefenen. Langzame veranderingen in de opvattingen over de man-vrouw verhoudingen bijvoorbeeld, of de geleidelijke digitalisering, urbanisering en globalisering van de wereld. Als je maar lang genoeg wacht, zullen zulke langlopende trends geleidelijk aan leiden tot grote veranderingen. In onze toekomstverkenningen selecteren we daarom altijd de voor onze verkenning meest relevante trends.
trendbreuken
En hier kruipt dan de onzekerheid in onze verkenning. Trends kun je niet altijd rechtlijnig doortrekken. Ze kennen hun ups en downs. De globalisering bijvoorbeeld lijkt zo sinds 2012 over zijn hoogtepunt heen te zijn en nu weer neerwaarts te bewegen. Trends kunnen een tegentrend oproepen, trends kunnen elkaar versterken, er kunnen domino-effecten optreden of kettingreacties. Zonnepanelen bijvoorbeeld worden goedkoper als er meer van worden geproduceerd. En als ze in prijs dalen, worden er weer meer verkocht en zo is er een opwaartse spiraal ontstaan.
meerwaarde futuroloog
Hier kan de futuroloog haar meerwaarde bewijzen door dit soort trends en de mogelijke gevolgen zichtbaar te maken. Dat lijkt wellicht simpel, maar binnen staande organisaties ontwikkelen de medewerkers vaak een soort bedrijfsblindheid voor kleine graduele veranderingen. Denk aan Kodak als uitvinder van de digitale camera, die daar 30 jaar later zelf aan failliet is gegaan.
kantelpunten
Trends leiden op nog een manier tot onzekerheid. Trends grijpen namelijk altijd ergens in een systeem in. En zo kunnen trends op een gegeven moment leiden tot een systeemcrisis. Tot plotselinge kantel- of omslagpunten binnen zo’n systeem. Decennia van bodemdaling in Groningen bijvoorbeeld hebben nauwelijks maatschappelijke gevolgen gehad en dan opeens is er een omslagpunt bereikt en dan moet heel Nederland opeens van het gas. De meeste mensen vinden het om verschillende redenen moeilijk om te duiden hoe een trend grote, disruptieve veranderingen kan veroorzaken. Er zijn meestal maar weinig mensen die zulke abrupte verandering zien aankomen.
systeem denken
Toekomstverkenners zijn daar wel in getraind. Wij kijken namelijk integraal en langs meerdere disciplines en invalshoeken naar drijvende krachten (zoals de Wet van Moore etc.) en naar de manier waarop de samenleving daarop reageert.
zwarte zwanen
En dan zijn er van tijd tot tijd ook nog abrupte onverwachte gebeurtenissen van buiten het systeem die een grote impact hebben op het systeem. Gebeurtenissen zoals Fukushima of 9/11 die buiten de normale gang van zaken liggen. Op dit soort gebeurtenissen is normaal niemand voorbereid, ook al vereisen zij vaak grote gedrags- of beleidsveranderingen. Ook hier kan de futuroloog helpen deze toch te zien aankomen.
voorbereiden
Ook hier kunnen futurologen hun meerwaarde bewijzen. Wij kunnen mensen en organisaties helpen dit soort onverwachte mogelijke gebeurtenissen vooraf in kaart te brengen, dus voordat ze ook werkelijk optreden. Zelfs gebeurtenissen zoals het eerste contact met een buitenaardse intelligentie, of een abrupte gigantische gletscher slide op Groenland. Maar daarover meer in een volgende blog.
© Peter van der Wel (12018)
PS:Interessant? Stuur deze blog dan vooral door een collega of vriend! Kreeg u ’m zelf doorgestuurd? Abonneer u hier gratis
PPS: Wilt u maandelijks als eerste mijn nieuwste blog ontvangen? Geef u hier op voor gratis toezending
